Chaotic Pulse, Pulsating Chaos

• Donderdag 21 oktober 2021, 20u00 • LUCA School of Arts campus Lemmens, Concertzaal • Lemmensberg 3, 3000 Leuven •

In zijn doctoraatsonderzoek ging Pieter Schuermans op zoek naar een manier om twee uitersten met elkaar te verbinden: complexiteit van ritme en metrische gelaagdheden enerzijds, en een directe stijl en toegankelijk idioom anderzijds.

U kan kennismaken met het resultaat doorheen vijf composities in concert, op cd en binnenkort ook op KLARA live.

Uitvoerders

Ataneres Ensemble
Kugoni Trio
Kurt Bertels, altsaxofoon
Nicolas Dupont, viool
Bert Koch, piano
Sébastien Walnier, cello
Pieter Schuermans, directie

Programma

werk van Pieter Schuermans:

• Accretion Dance voor piano solo en strijkorkest
• Double Dotted voor viool en cello
• Saavuttamaton voor altsaxofoon solo en strijkorkest
• Escape Velocity voor viool, altsaxofoon en piano
• Concerto Emerso voor viool solo, altsaxofoon solo, piano solo en strijkorkest

Het uitdagende werk Accretion Dance (2019) voor piano solo en strijkorkest tast met lange spanningsbogen de grenzen af van de beleving van metrische eenheid. Dit levert een energetische muziek op, met een even sensationele en uitdagende ervaring voor de luisteraar als voor de uitvoerder. Halverwege de compositie maakt het brede patroon met onregelmatige pulsen, waarmee het werk aanvangt, plaats voor een rustige, lyrische en romantische verpozing.
Accretie is een term uit de astrofysica die verwijst naar het onder invloed van de zwaartekracht samenklonteren van materie tot almaar zwaardere objecten. Het resultaat is vaak een roterende schijf rond een zwaar object; ook wel accretieschijf genoemd. Dit proces, waarbij massaal veel energie vrijkomt, kan uitmonden in de genese van een planeet, een ster of zelfs een compleet sterrenstelsel. Als metafoor voor de clusterende kracht en de obsessieve en dynamische intensiteit van de compositie verleent het zinnebeeld van het accretie-proces zijn naam aan Accretion Dance.

Double Dotted is een werk voor viool en cello en werd gecomponeerd in opdracht van het festival voor nieuwe muziek Transit 2009. De muzikale beleving van de waarde 7 ligt aan de oorsprong van de creatie van dit werk. De binaire natuur van muzieknotatie heeft tot gevolg dat afwijkende – maar daarom zo interessante – notenwaarden als 5, 7, 11 en 13 bij de notatie moeilijk in één noot te vatten zijn. Bij 7 lukt het tóch, en wel op een prachtige manier die ‘dubbel punteren’ genoemd wordt. Het levert een noot op met een duur van één en drie kwart, of zeven kwart. Double Dotted stoelt in vele van de muzikale dimensies op de waarde van 7, meer in het bijzonder op de verhouding 7 over 4. De compositie ontleent haar naam aan de dubbel gepunteerde noot, die als zelfstandige notenwaarde bijzonder veelvuldig aanwezig is.

Het werk Saavuttamaton, voor altsaxofoon solo en strijkorkest, werd gecomponeerd voor Ataneres Ensemble en Kurt Bertels in het voorjaar van 2021 en is opgedragen aan Kurt Bertels. De naam verwijst zowel naar “de onbereikbare” als “het onbereikbare”. Het is een eendelig doorgecomponeerd werk dat bestaat uit drie geledingen. De middelste geleding is een verzameling uitdagende metrische variaties op het complexloze maar meerlagige thema van de twee hoekdelen. De saxofoon heeft een solistische partij en gaat zoals in een concerto in dialoog, in harmonie en in strijd met het strijkorkest. Met eveneens heel wat solowerk voor de eerste viool, slaat deze de brug tussen de saxofoon solo en het strijkorkest.

Ook Escape Velocity (2018) rijgt verschillende geledingen aan elkaar in een doorgecomponeerde compositie, die haar inspiratie vindt bij priemgetallen.
De proloog en de epiloog zijn opgebouwd uit overeenstemmend muzikaal materiaal. In de proloog klinken vanuit de stilte enkel saxofoon en viool; lyrisch en haast improviserend in de verte. In de epiloog is het, net andersom, de piano solo die afsluit; intimistisch en van zeer nabij. Hier klinken geen uitgesponnen lijnen meer, maar koraalachtige, repetitieve akkoorden die steeds meer uitdeinen en ruimte laten voor stilte.
De bewogen middendelen ontlenen hun karakter aan de originaliteit en uniciteit van priemgetallen. De krachtige kwaliteit van hun onderlinge verhoudingen drukken hierin hun stempel, maar vormen daarnaast ook de blauwdruk voor het gehele werk. Ze verbinden de organisatie van toonhoogte, zowel melodisch als harmonisch, met de organisatie van toonduur, zowel voor de ritmische textuur als de metrische structurering. Escape Velocity is een aan de astronomie ontleende term die refereert aan de snelheid die vereist is om los te komen van het zwaartekrachtveld van een hemellichaam. Als ultieme metafoor voor het beleven van vrijheid is ze van een ontroerende en poëtische schoonheid. Ze verwijst naar de steeds intenser aanzwengelende energie en snelheid naar het einde van de compositie toe. De rust van de daaropvolgende epiloog contrasteert plots, als een contemplatie bij het bereiken van een gelukzalige staat van vrijheid.
Escape Velocity werd gecomponeerd in opdracht van Kugoni Trio en is aan hen opgedragen.

In oorsprong was Concerto Emerso een werk voor cello en piano uit 2015. Het werd in 2018 herwerkt als Sonata Emersa voor de Kugoni Trio-bezetting viool, altsaxofoon en piano. Het enthousiasme waarmee Sonata Emersa door uitvoerders en publiek ontvangen werd, motiveerde Kurt Bertels en Wim Spaepen om een derde versie te bestellen. Zo ontstond in 2020 Concerto Emerso waarbij de drie solisten van Kugoni Trio het podium delen met de strijkers van Ataneres Ensemble.
Veelvuldige en diverse muzikale interacties worden verkend; van de drie individuele solisten tegenover het strijkorkest, tot de formatie van het kamermuziektrio als solerende entiteit tegenover de groep strijkers.